Afganistan, Islamskie Państwo Afganistanu
(De Afgānıstān Eslāmi Daulat, Daulat-e Eslāmi-ye Afgānıstān)

Geografia:
Afganistan jest wysokogórskim krajem śródlądowym, nieposiadającym dostępu do morza; ponad 4/5 powierzchni zajmują góry. Z północnego wschodu na południowy zachód rozpościerają się jest to potężne i masywne szczyty Hindukuszu z największym szczytem kraju (Nuszaak, 7455 m n.p.m.), przechodzący w surowe obszary Wyżyny Irańskiej, a następnie w półpustynne tereny stepowe Registanu, między którymi znajduje się Wyzyna Haradżat z kilkoma przełęczami umożliwiającymi komunikację pomiędzy regionami kraju. Klimat surowy i mroźny, w górach średnie temperatury stycznia spadają do -15°C, a w lipcu rzadko przekraczają 0°C. Lata najcieplejsze na pustynnych obszarach na południu (powyżej +22°C); opady w górach powyżej 1500 mm rocznie, większa część kraju ma 400-600 mm rocznie, na terenach stepowych poniżej 200 mm rocznie. Ziemie uprawne zajmują zaledwie 12% powierzchni, zaś lasy (głównie w rejonie północno-wschodnim) tylko 3%.
• Granice: razem 5 529 km
o Chińska Republika Ludowa 76 km
o Iran – 936 km
o Pakistan – 2 430 km
o Tadżykistan – 1 206 km
o Turkmenistan – 744 km
o Uzbekistan – 137 km

Demografia

Liczba mieszkaćów szacowana jest na 26 mln, co daje około 40 osób na km2, niemniej ludność jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie. Główne skupiska to kotliny śródgórskie i oazy na obszarach północno-wschodniej części kraju; tereny wysokogórskie na północy i półpustynne na południowym zachodzie są prawie bezludne. Około 2 milionów ludności to koczownicy. Ponad 3 mln osób przebywa na emigracji, głównie w Pakistanie i Iranie. Skład narodowościowy jest zróżnicowany: żyją tu Pasztunowie – 53 %, Hazarowie, Tadżycy – 12 %, Uzbecy – 8 % i Beludżowie. Tylko 23% ludności mieszka w miastach. Religią państwową jest islam. Poziom życia ludności i jej zdrowotność należą do najniższych w świecie; powszechnym zjawiskiem jest analfabetyzm – 79 %. Przyrost naturalny – jeden z najwyższych w świecie 2,97 % w 2002 roku.

główne miasta: Kabul, Herat, Kandahar, Mazar-i Szarif
umieralność niemowląt: 165,96 na 1000 urodzeń żywych
średnia długość życia: 42,46 lat
6690 osób na 1 lekarza
2945 osób na łóżko szpitalne
23% ludności żyje poniżej poziomu ubóstwa

Historia najnowsza
Wojna w Afganistanie (1978-1994)
 
Armia radziecka opuszcza Afganistan w 1988Już pod koniec lat 70. socjalistyczny rząd napotykał na silną opozycję wśród znacznej części mieszkańców Afganistanu. W roku 1979 antyrządowe oddziały islamskich bojowników (mudżahedinów) były obecne w całym kraju, atakując siły rządowe oraz wojska radzieckie. Rozpoczęła się wojna afgańska, w której mudżahedinów wsparły pieniędzmi i bronią m.in. USA, Wielka Brytania, Pakistan, Arabia Saudyjska, Iran oraz Chiny. Mimo zaangażowania znacznych sił i najnowocześniejszej broni wojska radzieckie wspierane przez afgańskie siły rządowe nie potrafiły pokonać islamskich bojowników. W roku 1986 Babrak Karmal zrezygnował ze swojego stanowiska. Jego następcą został Mohammad Nadżibullah.

Dwa lata później Afganistan, ZSRR, USA i Pakistan zawarły porozumienie pokojowe i wojska radzieckie zaczęła opuszczać kraj. Ostatnie oddziały opuściły Afganistan w następnym roku. Po wycofaniu się wojsk radzieckich siły rządowe powoli traciły kolejne terytoria, aż w końcu, na początku 1992 r., mudżahedini zdobyli Kabul. Zwycięzcy utworzyli nowy rząd, a prezydentem kraju został Tadżyk Burhanuddin Rabbani.

Jedność zwycięzców skończyła się jednak bardzo szybko. Pierwszy przeciwko rządowi wystąpił Gulbuddin Hekmatjar. Kraj zaczął się rozpadać na kilka stref kontroli, a najcięższe walki toczyły się o Kabul. W ich trakcie wcześniej prawie nietknięte miasto zostało bardzo zniszczone.

Talibowie
W 1994 r. na afgańskiej scenie pojawił się nowy aktor – talibowie, czyli wspierani głównie przez Pakistan fundamentalistyczni, islamscy studenci, przeważnie narodowości pasztuńskiej, którzy bardzo szybko stali się znaczącą siłą. Rabbani i Hekmatjar porozumieli się na początku 1996 r., ale nie powstrzymało to postępów talibów, którzy we wrześniu zdobyli Kabul i ogłosili się rządem Islamskiego Emiratu Afganistanu. Na jego czele stał mułła Mohammad Omar. Rząd talibów uznały tylko Pakistan, Arabia Saudyjska i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Reszta świata (w tym ONZ) uznawała za legalne władze, prezydenta Burhanuddina Rabaniego i jego rząd.

Na kontrolowanych przez siebie terenach (wtedy dwie trzecie Afganistanu) talibowie wprowadzili surowe prawo islamskie, m.in. drastycznie ograniczając prawa kobiet.

W następnych kilkunastu miesiącach talibowie zdobyli 90% terytorium Afganistanu, a jedynym liczącym się przeciwnikiem był już tylko wsławiony walkami z wojskami radzieckimi Ahmad Szach Masud ze swoją tadżycką armią. W tym czasie do Afganistanu przybył Osama bin Laden. Już w 1998 r. USA zażądały jego wydania za zamachy w Kenii i Tanzanii. Talibowie odmówili. W sierpniu 1998 na jeden z obozów należących do organizacji bin Ladena spadły amerykańskie pociski typu Tomahawk. W listopadzie 1999 r. ONZ nałożyła na Afganistan sankcje ekonomiczne, również żądając wydania bin Ladena. Sankcje wzmocniono w styczniu 2001 r. (m.in. zakazem sprzedaży broni do Afganistanu).

W marcu 2001 r. talibowie zniszczyli dwa gigantyczne starożytne posągi Buddy w Bamian. Podobny los spotkał tysiące mniejszych zabytków. Akt ten potępiło nawet wiele krajów muzułmańskich.

Obalenie talibów
 
Amerykański patrol w AfganistanieDnia 9 września 2001 r. zamachowcy udający algierskich dziennikarzy zdetonowali bombę podczas rozmowy z Masudem. Dwa dni później porwane samoloty trafiły w budynek WTC w Nowym Jorku i w Pentagon w Waszyngtonie. Stany Zjednoczone prawie natychmiast zażądały od talibów wydania Osamy bin Ladena. Ci odrzucili amerykańskie żądanie, więc w październiku wojska USA rozpoczęły ataki (głównie lotnicze) na ich oddziały. Korzystając z hojnej amerykańskiej i rosyjskiej pomocy Sojusz Północny złożony głównie z Tadżyków i Uzbeków ruszył na talibów. Wielu lokalnych komendantów (w tym także Pasztuni) szybko przeszło na stronę USA zaś siły talibów poszły w rozsypkę. Kilka tysięcy amerykańskich żołnierzy rozpoczęło polowanie na Bin Ladena i mułłę Mohammada Omara, jednak obaj zdołali umknąć. Do stycznia 2002 siły talibów i Al Kaidy Osamy bin Ladena zostały całkowicie rozbite.

Władzę w Afganistanie objął Pasztun Hamid Karzai, wybrany przez Loja Dżirgę w czerwcu 2002 r. na prezydenta, a do kraju przybyło kilka tysięcy żołnierzy sił pokojowych (stacjonują prawie wyłącznie w Kabulu i okolicach pod dowództwem NATO). Wielu z ponad trzech milionów afgańskich uchodźców, którzy żyli – czasami od ponad 10 lat – głównie w Iranie i Pakistanie zaczęło wracać do kraju. Członkowie zwycięskiej koalicji zajęli się odbudową kraju zniszczonego ponad 20-letnią wojną. Jednak wielu lokalnych przywódców dysponuje własnymi wojskami i nie chce się zbytnio podporządkowywać władzom w Kabulu, a w górach wciąż ukrywają się resztki talibów. Potrafią oni zadawać dotkliwe ciosy. Na przykład w lipcu 2002 r. zamachowcy zastrzelili w Kabulu wiceprezydenta kraju Hadżiego Abdula Kadira. Od wiosny 2003 nasilają się ataki na wojska międzynarodowe, siły wierne władzom w Kabulu oraz organizacje humanitarne, które musiały zrezygnować z działalności w zdominowanej przez Pasztunów południowo-zachodniej części kraju.

Dane o uchodźcach i IDPsach /UNHCR/

Organizacje pracujące w Afganistanie
• Abu Muslim Khorasany Rehabilitation Unit
• Afghan Bureau for Reconstruction
• Afghan Construction and Rehabilitation Unit
• Afghan Health Development Services
• Afghan Planning Agency
• Afghan Public Welfare Organisation
• Afghan Women’s Skills Development Centre
• Afghan/German Help Coordination Office
• Agency for Rehabilitation of Engineering, Education,
• Culture and Agriculture
• Agency for Technical Cooperation and Development
• Central Asia Development Group
• Christian Children’s Fund/Child Fund Afghanistan
• Coordination of Humanitarian Assistance
• Falhat Welfare and Construction Organization
• Ghor Rehabilitation and Construction Organization
• Hewad Reconstruction Service
• Human Dignity Society
• Humanitarian Action for People of Afghanistan
• Humanitarian Aid for Women and Children
• Humanitarian Assistance Society
• Independent Humanitarian Service Association
• Japan Emergency NGO
• Javed Rehabilitation Organization for Afghanistan
• Malteser Hilfsdienst
• Masood Akbar Construction Agency
• Medica Mondiale
• Narcotic Control and Rehabilitation of Afghanistan
• Norwegian Refugee Council
• Organization for Humanitarian Assistance
• Organizzazione Internazionale Umanitaria per
• l’Emergenza
• Reconstruction and Employment Unit for Afghan
• Refugees
• Rural Capacities Development Committee
• Samaritan’s Purse
• Sanayee Development Foundation
• Save the Children Japan
• Sina Association Rehabilitation Service
• Society for Health and Education
• Tribal Liaison Office
• Urozgan Construction Agency
• Vocational and Relief Organization for Afghan
• Widows, Orphans and Disabled People
• Voluntary Association for the Reconstruction of Afghanistan
• Watan Social and Technical Services Association
• Welfare and Development Society for Social Services
• Women’s and Reconstruction Organization of Yasirfor Afghanistan
• Youth Assembly for Afghanistan Rehabilitation
• ZOA Refugee Care Afghanistan